Sheria mpya ya wakimbizi nchini Kenya ilianza kutumika Februari 23, 2022. Mabadiliko hayo maarufu kama Sheria ya Wakimbi 2021, yamewezesha haki mpya kwa wakimbizi, wanaotafuta hifadhi na hata kugusia jinsi Wakenya wanavyohusiana na kuishi na wakimbizi.
Mabadiliko hayo yanahusu usajili, uwekaji kumbukumbu, ushirikiano na fursa za ajira, biashara, na harakati za wakimbizi.
Kwenye chapisho hili, Julisha.Info inaangazia baadhi ya maswali yanayoibuka kuhusu kile Sheria ya Wakimbizi. Maelezo haya ni kulingana na sheria mpaya inavyosema na majibu yake yametolewa na wataalam wa masuala ya kisheria nchini. Baadhi ya maswali hayo ni kama:
Je, Sheria ya Wakimbizi ya 2021 inaathiri kufungwa kwa kambi za wakimbizi kufikia Juni 2022?
Hapana.
Sheria mpya haitaji kufungwa kwa kambi za wakimbizi. Mnamo Aprili 2021, Serikali ya Kenya (GoK) na Kamishna Mkuu wa Shirika la umoja wa mataifa la kuhudumia wakimbizi (UNHCR) walitangaza kwamba walikubaliana kuhusu ramani ya barabara ya kufungwa kwa kambi za Wakimbizi za Dadaab na Kakuma ifikapo Juni 2022. Hakujawa na mawasiliano zaidi kuhusu hili.
Sheria ya Wakimbizi ya 2021 inasema nini kuhusu ujumuishaji wa wakimbizi kwenye uchumi wa ndani nchini Kenya?
Sheria inasema kuwa serikali itachukua hatua kusaidia wakimbizi kujumuika katika jamii ya Kenya. Sheria inatoa haki zifuatazo.
- Mkimbizi anayetambuliwa atakuwa na haki ya kujihusisha kibinafsi au katika kikundi, katika ajira au biashara yenye faida au kufanya taaluma au biashara ambapo ana sifa zinazotambuliwa na mamlaka nchini Kenya;
Hii ina maana, mtu anayetambuliwa kama mkimbizi atakuwa na haki ya kuajiriwa, kuanzisha biashara au kufanya taaluma au biashara. Sifa zao zinapaswa kutambuliwa na mamlaka husika nchini Kenya. Sheria ya Wakimbizi ya 2021 pia inasema:
- Wakimbizi watawezeshwa kuchangia maendeleo ya kiuchumi na kijamii ya Kenya kwa kuwezesha ufikiaji na utoaji wa nyaraka zinazohitajika katika serikali ya kitaifa na kaunti.
Serikali ya Kitaifa na Kaunti itawezesha ufikiaji wa wakimbizi kwa hati zinazohitajika. Itawawezesha kuchangia katika maendeleo ya kiuchumi na kijamii.Wakimbizi pia wanapaswa kujumuishwa katika malengo ya maendeleo endelevu ya kitaifa na kaunti nchini na kushiriki vifaa vya umma na jamii zinazowapokea.
Sheria ya Wakimbizi ya 2021 inasema nini kuhusu uhamisho wa wakimbizi kwa nchi ya tatu?
Sheria inaelezea uhamishaji kama sehemu ya suluhu za kudumu kwa wakimbizi wanaoishi nchini Kenya. Chini ya Sheria hii, mkimbizi anaweza kupata fursa za makazi mapya katika nchi nyingine yoyote nje ya Kenya isipokuwa nchi yake ya asili. Kupitia utetezi, serikali itatafuta sehemu zaidi za makazi mapya pamoja na zile ambazo tayari zimetengwa na mashirika mengine.
Kulingana na takwimu kutoka UNHCR, wakimbizi 458 waliokuwa wakiishi Kenya waliweza kuhamishwa hadi nchi ya tatu mwaka wa 2020. Hata hivyo, idadi ya wakimbizi waliopewa makazi mapya kutoka Kenya mwaka 2021 iliongezeka karibu mara tatu hadi watu 1,517.
Fuata orodha hii kwa habari zaidi kuhusu makazi mapya na mchakato wa makazi mapya kwa wakimbizi nchini Kenya.
Je, Sheria ya Wakimbizi ya 2021 inaruhusu Kurejeshwa Makwao kwa Hiari (kurejea nchi ya asili) ya wakimbizi wanaoishi Kenya?
Sheria inasema kwamba wanaotafuta hifadhi au wakimbizi wanaoishi nchini Kenya watakuwa na haki ya kurejeshwa makwao kwa hiari na mali zao zinazohamishika kwa kufuata taratibu na sheria zinazohitajika. Ikiwa uko katika Kambi ya Wakimbizi ya Dadaab, unaweza kupata taarifa zaidi kuhusu Urejeshaji Makwao kwa Hiari hapa na hapa kwa Kakuma.
Je, wakimbizi wataruhusiwa kuhama nje ya eneo lililowekwa na wakimbizi na kusafiri kwa uhuru kuzunguka Kenya?
Ndio, ikiwa una kibali cha harakati. Wakimbizi na wanaotafuta hifadhi wanaotaka kusafiri nje ya maeneo yaliyotengwa na kuhamia ndani ya Kenya watahitajika kutuma ombi la hati ya kusafiria kwenye Idara ya Huduma za Wakimbizi (DRS), ambayo zamani iliitwa Sekretarieti ya Masuala ya Wakimbizi (RAS).
Je, ni maeneo gani yaliyotengwa kuhifadhi wakimbizi nchini Kenya?
Sheria inasema kuwa tutakuwa na kaunti zilizoteuliwa kuwahifadhi wakimbizi lakini haitoi au kutaja Kaunti au maeneo mahususi mahususi ya kuwahifadhi wakimbizi nchini Kenya. Serikali kwa kushauriana na kaunti itabainisha kaunti.
Je, Sheria ya Wakimbizi ya 2021 inaruhusu usajili wa wakimbizi zaidi wanaoingia Kenya?
Ndiyo.
Chini ya Sheria mpya, mtu anayeingia nchini kutafuta hifadhi anapaswa kwenda kwenye kituo cha mapokezi cha karibu au ofisi ya utawala iliyo karibu na serikali haraka iwezekanavyo ili kuomba hifadhi. Hii inapaswa kuwa ndani ya siku 30.
Mtu anatenda kosa ikiwa mtu huyo baada ya kuingia Kenya atakosa kuripoti, au kuomba hifadhi ndani ya siku 30 za kwanza nchini. Mtu huyo akipatikana na hatia atawajibika kulipa faini isiyozidi shilingi elfu hamsini (Ksh50,000) au kifungo kisichozidi miezi sita.
Je, iwapo ombi langu la hali ya mkimbizi litakataliwa?
Ikitokea kwamba ombi lako la ukimbizi limekataliwa, sheria mpya inakuruhusu hadi siku 60 kuchunguza chaguzi mbalimbali za rufaa ikiwa ni pamoja na Kamati ya Rufaa ya Hali ya Wakimbizi. Sheria inasema hakutakuwa na ada itakayotozwa kwa kuwasilisha maombi na rufaa kwa matokeo ya uamuzi wa hali ya mkimbizi.
Je, Shirika ya masuala ya wakimbizi (RAS) itaendelea kuwahudumia wakimbizi katika kambi hiyo?
Chini ya Sheria ya Wakimbizi 2021, Shirika ya masuala ya wakimbizi (RAS) imehamia Idara ya sasa ya huduma kwa wakimbizi (DRS). Mamlaka, haki na ahadi zote za RAS sasa zitatekelezwa na DRS.
Nini kitatokea kwa wale ambao walihojiwa kwa uamuzi wa hali ya wakimbizi lakini hawajapokea maoni yoyote?
Mtu yeyote ambaye ametuma maombi ya kutambuliwa kama mkimbizi, na wanafamilia wake watakuwa na haki ya kusalia nchini Kenya hadi ombi lake litakapoamuliwa kikamilifu. Ikiwa ombi limekataliwa, bado utaruhusiwa kuchunguza na kutumia haki yako ya kukata rufaa dhidi ya uamuzi huo.
Je, ni watu gani wanaoweza kuchukuliwa kuwa washiriki wa familia ya Mkimbizi?
Sheria ya Wakimbizi ya 2021 inaruhusu watoto na jamaa walioasiliwa kwa ndoa kama wanafamilia wa mkimbizi. Kufuatia kitendo hicho, wanafamilia wa mkimbizi huyo watajumuisha;
- Mwenzi yeyote wa mkimbizi
- Mtoto yeyote wa mkimbizi, ikiwa ni pamoja na mtoto wa kuasili kwa muda wote akiwa chini ya umri wa miaka 18.
- Ndugu wa damu wa wakimbizi
- Wenzi wa ndoa wakimbizi
- Mtu anayetegemea mapato ya mkimbizi
Je, mkimbizi anayeolewa na Mkenya anaweza kutafuta uraia chini ya sheria mpya?
Sheria mpya haihusu ndoa bali ya Mkenya : - inaeleza kwamba mtu, ambaye ameolewa na raia wa Kenya kwa muda usiopungua miaka saba, mradi tu ndoa hiyo ilifungwa chini ya mfumo wa sheria, unaotambuliwa Kenya, na amepata hadhi ya ukaaji atakuwa na haki akituma maombi ya uraia wa Kenya.
Ikiwa una maswali yoyote kuhusu Sheria ya Wakimbizi ya 2021, tafadhali tuandikie kupitia ukurasa wa Facebook wa Julisha.Info, Jumatatu hadi Ijumaa kuanzia 08:00 a.m. hadi 5:00 p.m.